بررسی و تحلیل جامعه شناختی شعر پس از انقلاب اسلامی

چکیده بی تردید وقوع پدیده ی انقلاب و تبعات مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ...آن، تأثیری آشکار بر شکل گیری گفتمان های ادبی و نقشی مستقیم در جهت دهی به رویکردهای زیبایی شناختی و ادبی دارد. طبیعتاً انقلاب اسلامی نیز به عنوان پدیده ای منحصر به فرد در ایران معاصر از این قاعده مستثنا نیست. حوادث متعدد پس از انقلاب اسلامی در طول سه دهه ی اخیر، تأثیر زیادی بر ذهن و زبان شاعران در خصوص هدف و رسالت ادبیات داشته است. هدف از این رساله بررسی چگونگی بازتاب این تحولات در آثار شاعران این سه دهه بر اساس نظریه های چهره های مطرح در حیطه ی جامعه شناسی و جامعه شناسی ادبی نظیر بوردیو، آلتوسر، وبر، ایگلتون، لوکاچ و ... می باشد. این پژوهش حاکی از آن است که در دهه اول پس از انقلاب، فضای انقلابی در نظام سیاسی و اجتماعی ایران و همچنین پدیده ی جنگ تحمیلی، توجه به محتوا و شعارگرایی در شعر را کاملاً برجسته کرد. در دهه ی دوم، تغییر در سیاست های دولت پس از جنگ و تحول در نظام اجتماعی ایران، شعر فارسی را به سمت فرم گرایی و دوری از تعهد هنری پیش برد. در دهه ی سوم نیز حرکت شعر فارسی به سمت آشتی دوباره با مخاطب عام، نوعی تعادل نسبی بین فرم و محتوا پدید آورده است. ضمن اینکه تحولات متعدد فرهنگی و اجتماعی در دهه ی سوم پس از انقلاب، ذهنیت نسلی شاعران را نیز با تغییرات عمده ای مواجه کرده است؛ به طوری که بین شاعران نسل اول و سوم پس از انقلاب، تفاوت های آشکاری در هنجارها و باورهای نسلی به چشم می خورد.